26.11.2014 r. skierowany został do Sejmu obszerny projekt nowelizacji ustawy o systemie oświaty. Ma on za zadanie m.in. wprowadzić bezpośrednio do ustawy przepisów dotyczących zasad klasyfikowania, oceniania i egzaminowania uczniów – konieczność taka wynika z wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 24.9.2013 r. Za niezgodny z Konstytucją został uznany bowiem art. 22 ust. 2 pkt 4 SysOśwU, który stanowi podstawę do wydania przepisów regulujących właśnie zasady oceniania, klasyfikowania, promowania uczniów a także przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów. Trybunał Konstytucyjny uznał, że tak istotna materia musi zostać uregulowana bezpośrednio w ustawie, a nie w akcie prawnym niższego rzędu, jakim jest rozporządzenie. Należy jednak zwrócić uwagę, że oprócz trwających obecnie prac w Sejmie nad powyższym projektem nowelizacji, MEN pracuje nad aktami wykonawczymi, mającymi za zadanie doprecyzować znowelizowane przepisy. Poniżej znalazło się omówienie najważniejszych rozwiązań, które zostaną wprowadzone na mocy nowych rozporządzeń.

MEN przedstawiło projekty czterech aktów wykonawczych, z których część miałaby teoretycznie wejść w życie już od 31 marca 2015 r., a więc od proponowanego wejścia w życie głównej części nowelizacji SysOśwU. Wśród projektów znajdują się:

  1. projekt rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i sposobu przeprowadzania egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie – podstawa wydania to projektowany art. 44zzzv SysOśwU (proponowany termin wejścia w życie – 1.9.2015 r.),
  2. projekt rozporządzenia w sprawie warunków i trybu postępowania w celu uznania świadectw wydanych za granicą – podstawa wydania to projektowany art. 93h SysOśwU (proponowany termin wejścia w życie – 31.3.2015 r.),
  3. projekt rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych – podstawa prawna wydania to projektowany art. 44zb SysOśwU (proponowany termin wejścia w życie – 1.9.2015 r.),
  4. projekt rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i sposobu przeprowadzania sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego i egzaminu maturalnego – podstawa prawna wydania to projektowany art. 44zzza SysOśwU (proponowany termin wejścia w życie – 1.9.2015 r.).

Projekt rozporządzenia w sprawie warunków i sposobu przeprowadzania egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie

W aktualnym stanie prawnym materia regulująca warunki i sposób przeprowadzania egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie jest zamieszczona w rozporządzeniu MEN z 30.4.2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz.U. z 2007 r. Nr 83, poz. 562 ze zm.). Nowe rozwiązanie prawne zakłada więc zamieszczenie kwestii dotyczących egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie w odrębnym akcie prawnym. Rozwiązanie takie miałoby jednak charakter przede wszystkim porządkujący, ponieważ sam projekt rozporządzenia nie wniesie istotnych zmian do sposobu i warunków przeprowadzania egzaminu zawodowego. Nowe rozporządzenie miałoby więc powtarzać zapisy znajdujące się w obecnie obowiązującym rozporządzeniu MEN z 30.4.2007 r., poza najważniejszymi zapisami regulującymi sposób i warunki przeprowadzania tego egzaminu, które zawarte zostałyby bezpośrednio w SysOśwU. W porównaniu z obecnymi przepisami przewidywane są jednak pewne zmiany.

Projekt rozporządzenia przewiduje uregulowanie kwestii dotyczących organizacji egzaminu zawodowego przez podmiot prowadzący kwalifikacyjny kurs zawodowy, o którym mowa w art. 68a ust. 2 SysOśwU, w związku ze zmianami wprowadzonymi do projektu ustawy, które umożliwiają organizowanie egzaminu przez ten podmiot. Nowe rozporządzenie miałoby regulować:

  1. tryb składania przez uczestników kwalifikacyjnego kursu zawodowego deklaracji oraz przekazywania ich przez podmiot prowadzący ten kurs dyrektorowi OKE. Po wejściu w życie nowego rozporządzenia osoba, która ukończy kurs przekazywałaby deklarację o przystąpieniu do egzaminu zawodowego podmiotowi prowadzącemu kurs, a nie dyrektorowi OKE. Podobnie będzie postępować osoba, która jest uczestnikiem kwalifikacyjnego kursu zawodowego, którego termin zakończenia określono nie później niż na miesiąc przed terminem egzaminu zawodowego. Na podstawie złożonych deklaracji podmiot prowadzący kwalifikacyjny kurs zawodowy będzie sporządzał wykaz osób zamierzających przystąpić do egzaminu, a następnie będzie przekazywał go dyrektorowi OKE wraz z informacjami zawartymi w zaświadczeniach o stanie zdrowia oraz zaświadczeniach potwierdzających występowanie dysfunkcji;
  2. składanie wniosku o upoważnienie przez podmiot prowadzący kwalifikacyjny kurs zawodowy;
  3. powoływanie zespołów nadzorujących przebieg części pisemnej oraz części praktycznej w podmiocie prowadzącym kwalifikacyjny kurs zawodowy;
  4. przekazywanie wyników egzaminu zawodowego zdających – uczestników kwalifikacyjnego kursu zawodowego przez OKE, podmiotowi prowadzącemu ten kurs.

Pozostałe zmiany przewidziane w projekcie rozporządzenia miałyby charakter usprawniający przebieg i organizację egzaminu zawodowego i dotyczyłyby:

  1. przedłużenia terminu składania wniosku w sprawie upoważnienia do części pisemnej egzaminu, gdy jest przeprowadzana z wykorzystaniem elektronicznego systemu przeprowadzania egzaminu zawodowego oraz do części praktycznej – z 1 na 30 września;
  2. możliwości powołania więcej niż jednego zastępcy przewodniczącego zespołu egzaminacyjnego;
  3. ograniczenia składu zespołu nadzorującego do co najmniej jednego nauczyciela lub jednego pracownika upoważnionego przez pracodawcę;
  4. ustanowienia egzaminatora członkiem zespołu egzaminacyjnego;
  5. uregulowania kwestii odpłatności pobieranych za egzamin zawodowy przeprowadzanych dla uczniów: młodocianych pracowników oraz dla osób dorosłych, które ukończyły praktyczną naukę zawodu dorosłych lub przyuczenie do pracy dorosłych.

Ważne
W załączniku 1 do projektowanego rozporządzenia uregulowane zostaną przepisy dotyczące dotychczasowego egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe – przeprowadzanego do roku szkolnego 2016/2017 dla absolwentów dotychczasowych zasadniczych szkół zawodowych, technikum, technikum uzupełniającego oraz szkoły policealnej, prowadzących kształcenie zawodowe na podstawie standardów wymagań, określonych przez ministra ds. oświaty i wychowania w drodze rozporządzenia.

Projekt rozporządzenia w sprawie warunków i trybu postępowania w celu uznania świadectw wydanych za granicą

Projektowane rozporządzenie miałoby zastąpić obecnie obowiązujące rozporządzenie MEiN z 6.4.2006 r. w sprawie nostryfikacji świadectw szkolnych i świadectw maturalnych uzyskanych za granicą (Dz.U. z 2006 r. Nr 63, poz. 443). Bezpośrednią przyczyną wydania nowego rozporządzenia ma być zmiana art. 93 oraz art. 93a–93h SysOśwU. Celem projektowanego rozporządzenia jest doprecyzowanie i uelastycznienie dotychczasowych zasad postępowania administracyjnego kuratora oświaty jako organu właściwego w sprawach dotyczących uznawania świadectw szkolnych, wydanych za granicą.

Do najważniejszych zmian, które miałoby wprowadzić projektowane rozporządzenie w porównaniu z obecnym stanem prawnym, należy zaliczyć:

  1. odejście od uznawania świadectwa wydanego za granicą za równorzędne z konkretnym świadectwem wydanym w Polsce na rzecz uznania, że świadectwo zagraniczne jest dokumentem potwierdzającym w Polsce wykształcenie podstawowe, gimnazjalne, zasadnicze zawodowe lub średnie oraz prawo do kontynuacji nauki na określonym poziomie – w tym studiów wyższych;
  2. uznanie z mocy prawa, oprócz świadectw objętych umowami międzynarodowymi, także świadectw i dokumentów wydanych w państwach UE, EOG i OECD, uprawniających do podjęcia studiów w tych państwach, jako potwierdzające wykształcenie średnie w Polsce oraz uprawniające do ubiegania się o przyjęcie na studia wyższe w Polsce;
  3. uznanie zakresu uprawnień do ubiegania się o przyjęcie na studia wyższe w Polsce w przypadku, jeśli w państwie wydania posiadane świadectwo uprawnia do podjęcia studiów jedynie na wybranych kierunkach studiów;
  4. zmianę trybu postępowania z wydawania zaświadczeń o uznaniu równorzędności świadectwa ze świadectwem polskim lub postanowień o odmowie uznania w trybie KPA na podejmowanie decyzji w trybie KPA;
  5. potwierdzenie wykształcenia uzyskanego za granicą oraz prawa do kontynuowania nauki w Polsce w przypadkach, gdy przedłożenie zalegalizowanych oryginałów lub duplikatów świadectw ukończenia szkoły za granicą napotyka na trudne do usunięcia przeszkody.

Projekt rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych

Jak zostało wspomniane wyżej, po wejściu w życie nowelizacji SysOśwU najważniejsze kwestie dotyczące oceniania uczniów w szkole zostaną przeniesione do ustawy. Dotyczy do informacji określających m.in.:

  1. co podlega ocenie w szkole (jakie osiągnięcia edukacyjne, a także zachowanie – z wyjątkiem szkoły policealnej, gdzie nie ocenia się zachowania ucznia),
  2. na czym polega ocenianie osiągnięć edukacyjnych oraz zachowania uczniów,
  3. cel oraz zakres oceniania wewnątrzszkolnego,
  4. rodzaje ocen uzyskiwanych przez uczniów,
  5. zasadę jawności ocen dla ucznia i rodziców,
  6. obowiązek uzasadnienia przez nauczyciela oceny w sposób określony w szkole,
  7. udostępnianie uczniowi i rodzicom sprawdzonych i ocenionych pisemnych pracy ucznia,
  8. prawo wglądu do dokumentacji dotyczącej oceniania, klasyfikowania i promowania,

a także wiele innych zasadniczych kwestii uregulowanych dotychczas w rozporządzeniu MEN z 30.4.2007 r.

Z kolei w projektowanym rozporządzeniu miałyby zostać wprowadzone przepisy określające m.in.:

  1. podstawę dostosowania metod i form pracy do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia,
  2. termin i tryb wydawania przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną opinii o specyficznych trudnościach w uczeniu się,
  3. rodzaje obowiązkowych zajęć edukacyjnych, przy ocenianiu których bierze się pod uwagę wysiłek wkładany przez ucznia w wywiązywanie się z obowiązków związanych z realizacją tych zajęć oraz podejmowanie przez ucznia dodatkowych działań związanych z danymi zajęciami,
  4. rodzaje obowiązkowych zajęć edukacyjnych, z których realizacji uczeń może być zwolniony, przypadki, w których to zwolnienie może nastąpić, rodzaje dokumentów będących podstawą zwolnienia oraz tryb i okres zwolnienia,
  5. skalę rocznych, semestralnych i końcowych ocen klasyfikacyjnych z zajęć edukacyjnych wraz ze wskazaniem, które z ocen według tej skali uznaje się za oceny pozytywne i negatywne, oraz podstawowe obszary, które bierze się pod uwagę przy ocenianiu zachowania ucznia, skalę rocznej i końcowej oceny klasyfikacyjnej zachowania,
  6. informacje, które należy uwzględnić przy formułowaniu oceny opisowej,
  7. warunki, tryb i formę przeprowadzania egzaminu klasyfikacyjnego,
  8. termin, tryb i formę przeprowadzania egzaminu poprawkowego oraz skład komisji powołanej do przeprowadzania egzaminu poprawkowego,
  9. warunki promocji ucznia do klasy programowo wyższej lub ukończenia szkoły z wyróżnieniem,
  10. tryb i formę przeprowadzania egzaminu semestralnego z uwzględnieniem rodzajów zajęć edukacyjnych, z których przeprowadza się ten egzamin w formie pisemnej, ustnej lub w formie zadania praktycznego oraz sposobu ustalania oceny klasyfikacyjnej z obowiązkowych zajęć edukacyjnych, z których przeprowadza się egzamin semestralny.

Co do zasady rozwiązania zaproponowane w projekcie rozporządzenia nie odbiegają od obecnych przepisów. W przypadku oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów w szkołach publicznych dla dzieci i młodzieży nastąpią jednak pewne drobne zmiany w porównaniu z obecnym stanem prawnym:

  1. zajęcia wychowania fizycznego zostaną wyodrębnione z listy zajęć, na których przy ustalaniu oceny należy w szczególności brać pod uwagę wysiłek wkładany przez ucznia w wywiązywanie się z obowiązków wynikających ze specyfiki tych zajęć,
  2. możliwe będzie zwolnienie ucznia przez dyrektora szkoły z wykonywania ćwiczeń fizycznych w ramach zajęć wychowania fizycznego, a nie jak dotychczas z całych zajęć wychowania fizycznego, na podstawie opinii o ograniczonych możliwościach uczestniczenia ucznia w tych zajęciach, wydanej przez lekarza, na określony w opinii czas,
  3. określone zostanie, które z rocznych, a w szkole policealnej semestralnych, ocen klasyfikacyjnych z zajęć edukacyjnych, ustalonych w stopniach według skali podanej w rozporządzeniu, są uznawane za oceny pozytywne, a które za negatywne,
  4. określone zostanie, jakie informacje powinna uwzględniać ocena opisowa – bieżąca oraz śródroczna i roczna ocena klasyfikacyjna,
  5. doprecyzowane zostanie, że w przypadku plastyki, muzyki, zajęć artystycznych, techniki, zajęć technicznych, informatyki, technologii informacyjnej, zajęć komputerowych oraz wychowania fizycznego, sprawdzian wiadomości i umiejętności ma formę zadań praktycznych,
  6. ustalenie rocznej oceny zachowania będzie następowało w terminie 5 dni od zgłoszenia zastrzeżeń.

Projekt rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i sposobu przeprowadzania sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego i egzaminu maturalnego

Po wejściu w życie nowelizacji SysOśwU dodany zostanie nowy rozdział 3b, który będzie określał ogólne zasady przeprowadzania egzaminów zewnętrznych: sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego i egzaminu maturalnego, a także egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie. Jednocześnie ustawa będzie przewidywała upoważnienie do wydania rozporządzenia określającego szczegółowe warunki i sposób przeprowadzania sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego i egzaminu maturalnego. Oznacza to, że najważniejsze zagadnienia dotyczące zasad i warunków przeprowadzania sprawdzianu i egzaminów zostaną uregulowane bezpośrednio w SysOśwU, natomiast rozporządzenie będzie określać kwestie szczegółowe związane z warunkami i sposobem przeprowadzania sprawdzianu i egzaminów.

W rozporządzeniu określony zostanie m.in.:

  1. wykaz języków obcych nowożytnych, z których jest przeprowadzany sprawdzian oraz egzaminy,
  2. wykaz przedmiotów dodatkowych, z których jest przeprowadzany egzamin maturalny,
  3. czas trwania oraz sposób organizacji i przeprowadzania sprawdzianu i egzaminów.

Co do zasady jednak projektowane rozporządzenie nie wprowadzi istotnych zmian w stosunku do obecnie obowiązujących rozwiązań, przewidzianych w rozporządzeniu MEN z 30.4.2007 r. Pewne zmiany dotyczą składu zespołów nadzorujących przebieg sprawdzianu i egzaminu gimnazjalnego.