Dzień wolny za pracę w dniu wolnym

Za pracę w dniu wolnym od pracy wynikającym z zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy pracownikowi przysługuje inny dzień wolny do pracy, udzielony w terminie z nim uzgodnionym do końca trwającego okresu rozliczeniowego czasu pracy (art. 151³ ustawy – Kodeks pracy; dalej: KP). Przy pracy w stałym rozkładzie dziennym od poniedziałku do piątku dniami takimi są soboty.

Niekiedy można spotkać się z twierdzeniem, że za pracę w dniu wolnym przysługuje zawsze cały 8-godzinny dzień wolny. To błąd albo skrót myślowy, który znajdzie faktycznie zastosowanie w systemie podstawowym przy zatrudnieniu w pełnym wymiarze, gdzie dni pracy są tylko 8-godzinne.

Rekompensata dniem wolnym opiera się na rekompensacie „dzień za dzień” – mówiąc potocznie, za dzień zajęty dodatkową pracą pracownik ma uzyskać inny, cały dzień wolny. Nie ma tu mowy o dniu, w którym zaplanowana została określona liczba godzin.

Wskazana w pytaniu osoba ma prawo do dnia wolnego. Termin nie jest wyznaczany przez pracownika, ale uzgadniany z nim. Pracodawca nie musi więc zgadzać się na wniosek pracownika. Jeżeli się zgodzi, to 3 nieprzepracowane w poniedziałek godziny będą tak samo usprawiedliwione płatne, jak pierwsze 6,5 godzin. Będzie to zatem koszt dla pracodawcy niepołączony ze wzajemnym świadczeniem w postaci pracy.

Dzień wolny może być ustalony np. na piątek – wówczas zarówno pracownik uzyska rekompensatę dnia, jak i dokładnie tylu godzin ile wypracował w sobotę. Konieczna jest jednak zgoda pracownika (uzgodnienie). Jeżeli do uzgodnienia nie dojdzie, to przepracowane w sobotę 6,5 godzin stanie się z końcem okresu rozliczeniowego przekroczeniem średniotygodniowym.

Zgodnie z pismem GIP (GPP-249-4560-52/09/PE/RP): „(…) Praca w dniu wolnym, wynikającym z przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy (np. w sobotę) powinna być zrekompensowana udzieleniem innego dnia wolnego, nie później niż do końca okresu rozliczeniowego. Uprawnienie to powstaje niezależnie od ilości godzin zatrudnienia w dniu wolnym wynikającym z rozkładu – nawet, jeżeli praca była wykonywana krótko, np. przez 3 godziny, pracownik może domagać się pełnego dnia wolnego w zamian. Należy podkreślić, że pracodawca nie ma prawa wyboru sposobu rekompensowania pracy w dniu wolnym, wynikającym z przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Ustawowo przewidzianą formą jest udzielenie innego dnia wolnego od pracy – art. 151³ KP nie przewiduje możliwości wypłaty żadnego dodatkowego wynagrodzenia. Nieudzielenie dnia wolnego, o którym mowa w przepisie art. 151³ KP, jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika, określonym w art. 281 pkt 5 KP, zagrożonym karą grzywny w wysokości 30 000 zł.

Należy jednak podkreślić, że gdyby pracodawca nie miał możliwości udzielenia pracownikowi innego dnia wolnego do końca okresu rozliczeniowego (np. gdy pracownik przebywał do końca okresu rozliczeniowego na zwolnieniu lekarskim) i w ten sposób doszłoby do przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy, wówczas pracownik – zgodnie z przepisem art. 151² § 2 KP – nabywa prawo do wynagrodzenia, powiększonego o dodatek w wysokości 100 % wynagrodzenia. Jeżeli polecenie pracy w dniu wolnym, wynikającym z przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy, spowoduje również przekroczenie dobowej normy czasu pracy, wynagrodzenie pracownika za takie godziny zostanie powiększone – zgodnie z przepisem art. 151 ¹ § 1 pkt 2 KP – o 50-procentowy dodatek (innymi słowy – za pierwsze osiem godzin pracy – dodatek w wysokości 100 %, a pozostałe godziny należy opłacić dodatkiem w wysokości 50 %) (…).”