Obowiązek świadczeń osobistych w rozumieniu ustawy o obronie Ojczyzny a pracownicy jednostek pomocy społecznej

Pojęcie świadczeń osobistych na płaszczyźnie ustawy o obronie Ojczyzny

Pojęcie świadczeń osobistych uregulowane jest w art. 618 ustawy o obronie Ojczyzny (dalej: ObrOjczyznyU). Z art. 618 ust. 1 ObrOjczyznyU wynika, że na osoby posiadające obywatelstwo polskie, które ukończyły 16., a nie przekroczyły 60. roku życia, może być nałożony obowiązek świadczeń osobistych, polegających na wykonywaniu różnego rodzaju prac doraźnych na rzecz przygotowania obrony państwa albo zwalczania klęsk żywiołowych, likwidacji ich skutków oraz zarządzania kryzysowego.

Zgodnie z treścią art. 618 ust. 2 ObrOjczyznyU obowiązek świadczeń osobistych może obejmować również obowiązek użycia posiadanych narzędzi prostych, a w stosunku do osób wykonujących świadczenia polegające na doręczaniu dokumentów powołania do służby wojskowej oraz wezwań do wykonania świadczeń, zwanych dalej „kurierami” – także posiadanych środków transportowych.

Ważne

Przywołany wyżej obowiązek stanowi konkretyzację konstytucyjnego obowiązku wyrażonego w art. 84 Konstytucji RP, w myśl którego każdy jest zobowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie.

Procedura nałożenia obowiązku świadczeń osobistych

Organem właściwym do nałożenia obowiązku świadczeń osobistych jest wójt (burmistrz, prezydent miasta). Jak stanowi art. 620 ust. 1 ObrOjczyznyU, organ ten nakłada, w drodze decyzji administracyjnej, obowiązek świadczeń osobistych na wniosek szefa wojskowego centrum rekrutacji, kierownika jednostki przewidzianej do militaryzacji lub kierownika jednostki organizacyjnej wykonującej zadania na potrzeby obrony państwa, o której mowa w art. 628 ust. 3 ObrOjczyznyU. W myśl wskazanego art. 628 ust. 3 ObrOjczyznyU jednostkami organizacyjnymi wykonującymi zadania na potrzeby obrony państwa są jednostki organizacyjne Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Więziennej, Straży Marszałkowskiej, Krajowej Administracji Skarbowej, jednostki organizacyjne podległe Ministrowi Obrony Narodowej i przez niego nadzorowane niewchodzące w skład Sił Zbrojnych, a także organy władzy i administracji rządowej, instytucje państwowe, organy samorządu terytorialnego oraz inne jednostki organizacyjne.

Jak stanowi dalej art. 620 ust. 2 ObrOjczyznyU, decyzję o nałożeniu obowiązku wykonania świadczenia osobistego doręcza się osobie obowiązanej i wnioskodawcy na piśmie wraz z uzasadnieniem, na 14 dni przed terminem stawienia się do wykonania świadczenia. Ustawodawca zastrzega, że decyzji nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności w terminie w niej określonym (art. 620 ust. 4 ObrOjczyznyU), chociaż osobie obowiązanej i wnioskodawcy przysługuje od niej odwołanie do wojewody, w terminie 7 dni od dnia doręczenia decyzji (art. 620 ust. 3 ObrOjczyznyU).

Ustawodawca wprowadza także regulacje dotyczącą wykonania obowiązku świadczeń osobistych. W art. 620 ust. 5 ObrOjczyznyU zastrzeżono, że osoba, na którą nałożono obowiązek wykonania świadczenia osobistego, jest obowiązana stawić się do wykonania tego świadczenia w terminie i miejscu wskazanym w decyzji. Konsekwencje niedopełnienia obowiązków wynikających z ustawy określone są w przepisie art. 620 ust. 6 ObrOjczyznyU. Stanowi on, że w przypadku niestawienia się osoby obowiązanej do wykonania świadczenia osobistego bez uzasadnionej przyczyny, wójt (burmistrz, prezydent miasta) zarządza przymusowe doprowadzenie tej osoby przez Policję do wskazanej jednostki wojskowej lub podmiotu, w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Analogiczne regulacje dotyczące pełnienia funkcji kuriera określone są w art. 621 ObrOjczyznyU.

Zwolnienie z obowiązku świadczeń osobistych dla pracowników pomocy społecznej

Przywołane wyżej regulacje mają istotne znaczenie z perspektywy pracowników jednostek organizacyjnych pomocy społecznej z uwagi na zasady związane ze zwolnieniem z obowiązku świadczeń osobistych. Podstawą prawną regulującą przedmiotową kwestię jest art. 625 ust. 1 ObrOjczyznyU, w którym ustawodawca wskazuje osoby zwolnione z obowiązku świadczeń osobistych. Z art. 625 ust. 1 pkt 8 ObrOjczyznyU wynika, że obowiązkowi świadczeń osobistych nie podlegają osoby zatrudnione na stanowiskach kierowników podmiotów leczniczych niebędących przedsiębiorcami w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej oraz na stanowiskach w opiece społecznej i placówkach opiekuńczo-wychowawczych.

Jak stanowi dalej art. 625 ust. 2 ObrOjczyznyU, zwolnienie osób, o których mowa w art. 625 ust. 1 ObrOjczyznyU, od obowiązku świadczeń osobistych następuje na podstawie dokumentów potwierdzających przyczynę zwolnienia i przedstawionych wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) przez zainteresowane osoby.

Z brzmienia art. 625 ObrOjczyznyU wynika, że w ramach wskazanego punktu zwolnione z obowiązku świadczeń osobistych są dwie grupy osób:

1) kierownicy podmiotów leczniczych niebędących przedsiębiorcami;

2) osoby zatrudnione w opiece społecznej i placówkach opiekuńczo-wychowawczych.

Pomijając nietrafność i nieprecyzyjność sformułowania „opieka społeczna”, należy przyjąć, że w odniesieniu do tej grupy osób ustawodawca nie wprowadził wymogu zatrudnienia na stanowisku kierowniczym, ale jakimkolwiek. Zwolnienie to dotyczy zatem wszystkich pracowników szeroko rozumianej pomocy społecznej. Celem doprecyzowania tej regulacji należałoby się odnieść do treści art. 110 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej (dalej: PomSpołU) i art. 112 ust. 1 i ust. 2 PomSpołU. Pierwsza z przywołanych regulacji stanowi, że zadania pomocy społecznej w gminach wykonują jednostki organizacyjne – ośrodki pomocy społecznej lub centra usług społecznych, o których mowa w ustawie z 19.7.2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych. Z kolei przepis art. 112 PomSpołU przewiduje, że zadania pomocy społecznej w powiatach wykonują jednostki organizacyjne – powiatowe centra pomocy rodzinie, przy czym zadania powiatowych centrów pomocy rodzinie w miastach na prawach powiatu realizują miejskie ośrodki pomocy społecznej, które mogą być nazwane „miejskimi ośrodkami pomocy rodzinie”, a w przypadku przekształcenia miejskiego ośrodka pomocy społecznej w centrum usług społecznych na podstawie przepisów ustawy z 19.7.2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych – centrum usług społecznych.

Zestawienie przywołanych przepisów z art. 625 ust. 1 pkt 8 ObrOjczyznyU prowadzi do wniosku, że wszystkie osoby zatrudnione w:

1) ośrodkach pomocy społecznej,

2) centrach usług społecznych,

3) powiatowych centrach pomocy rodzinie,

4) placówkach opiekuńczo-wychowawczych

– są zwolnione z obowiązku świadczeń osobistych.