W przypadku złożenia deklaracji po upływie terminu, o którym mowa w art. 21c ust. 2 ustawy z 21.6.2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (dalej: OchrLokU), przepisy art. 21c ust. 5−13 OchrLokU stosuje się odpowiednio.
Stosownie do art. 21c ust. 1 OchrLokU, gmina − nie częściej niż co 2,5 roku − weryfikuje spełnianie przez najemców (z wyłączeniem umów najmu socjalnego lokalu) kryterium wysokości dochodu, uzasadniającej oddanie w najem lub podnajem lokalu wchodzącego w skład mieszkaniowego zasobu gminy.
Powyższa regulacja została przy tym wprowadzona do OchrLokU przepisami ustawy z 22.3.2018 r. o zmianie ustawy o finansowym wsparciu tworzenia lokali socjalnych, mieszkań chronionych, noclegowni i domów dla bezdomnych, ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz niektórych innych ustaw (dalej: ZmOchrLokU). Jednocześnie stosownie do art. 16 ust. 2 ZmOchrLokU, do umów o odpłatne używanie lokali wchodzących w skład publicznego zasobu mieszkaniowego zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej (tj. przed dniem 21.4.2019 r.), z wyłączeniem umów najmu lokali socjalnych zawartych przed tym dniem, stosuje się przepisy OchrLokU w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą, z wyjątkiem jednakże nowych przepisów art. 21 ust. 4a‒4c oraz art. 21c OchrLokU, które mają zastosowanie wyłącznie do umów zawieranych po dniu wejścia w życie ZmOchrLokU, tj. po dniu 21.4.2019 r.
Stosownie przy tym do regulacji zawartej w art. 21c ust. 2 zd. ostatnie OchrLokU, w przypadku niezłożenia deklaracji (w terminie miesiąca od dnia otrzymania żądania gminy) gmina może podwyższyć czynsz do kwoty 8% wartości odtworzeniowej w skali roku. Ustawodawca przesądził przy tym skutki zarówno niezałożenia deklaracji na żądnie gminy w ogóle, jak też złożenia jej po terminie. Zgodnie bowiem z art. 21c ust. 4 OchrLokU, w przypadku złożenia deklaracji po upływie terminu, o którym mowa w art. 21c ust. 2 OchrLOkU, lub udostępnienia dokumentów, o których mowa w art. 21c ust. 2a OchrLokU, po upływie wyznaczonego przez gminę terminu, przepisy art. 21c ust. 5−13 OchrLokU stosuje się odpowiednio.
Złożenie zatem przez najemcę tzw. „czynnego żalu” w związku z uchybieniem złożenia deklaracji w zakreślonym terminie, a tym samym złożenia samej deklaracji już po terminie, gmina rozpatrywać może jedynie z uwzględnieniem regulacji zawartej w art. 21c ust. 4 OchrLokU. Jak wyjaśnia się to przy tym w doktrynie, stosowanie tego przepisu może rodzić pewne wątpliwości w sytuacji, gdy spóźniona deklaracja lub dokumenty wpłynęły do gminy już po złożeniu przez nią wypowiedzenia wysokości czynszu na podstawie art. 21c ust. 2 zd. 4 OchrLokU. Jeżeli zatem z deklaracji będzie wynikać, że próg dochodów został przekroczony, to gmina powinna dokonać kolejnego wypowiedzenia czynszu, tym razem stosując wzór z art. 21c ust. 5 OchrLokU. Czynsz w wysokości określonej tym drugim wypowiedzeniem zacznie jednak obowiązywać dopiero po upływie trzymiesięcznego terminu wypowiedzenia określonego w art. 21c ust. 7 OchrLokU. Jeśli zaś ze spóźnionej deklaracji lub dokumentów będzie wynikać, że dochody członków gospodarstwa domowego najemcy nie przekroczyły progu określonego w uchwale, to gmina powinna obniżyć czynsz do jego wyjściowej wysokości (termin 6 miesięcy, o którym mowa w art. 21c ust. 9 OchrLokU nie będzie miał zastosowania w tym przypadku). Zgodnie z odpowiednio stosowanym art. 21c ust. 10 OchrLokU, czynsz w wysokości sprzed podwyżki zacznie obowiązywać od początku miesiąca następującego po dniu jego ustalenia.
