Procedura zgłoszeń wewnętrznych
Ustawa o ochronie sygnalistów (dalej: OchrSygnalU) wyłącza obowiązek ustanawiania regulaminu zgłoszeń wewnętrznych, w zakresie najmniejszych jednostek samorządu terytorialnego wskazuje się, że „Przepisów niniejszego rozdziału nie stosuje się do jednostek organizacyjnych gminy lub powiatu liczących mniej niż 10 000 mieszkańców”. Ponadto wyłącza obowiązki związane dla podmiotów „na rzecz, którego według stanu na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku wykonuje pracę zarobkową co najmniej 50 osób”.
Jak widać najmniejszych pracodawcy samorządowi oraz najmniejszych jednostek ten obowiązek nie dotyczy.
Procedura zgłoszeń zewnętrznych
Zgodnie z art. 30 OchrSygnalU organy publiczne mają obowiązki związane ze zgłoszeniami zewnętrznymi, które poprzez żaden przepis nie zostały wyłączone. W art. 33 OchrSygnalU wyraźnie wskazano, że „organ publiczny ustala procedurę przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych oraz podejmowania działań następczych, która określa w szczególności tryb postępowania z informacjami o naruszeniach prawa zgłoszonymi anonimowo, zwaną dalej »procedurą zgłoszeń zewnętrznych«”.
Vacatio legis jest 6 miesięczne. Tak więc organy publiczne muszą przygotować się do zgłoszeń zewnętrznych do dnia 25 grudnia 2024 r.
Kim jest organ publiczny, bowiem ustawa zawiera specyficzną definicję. Stosownie do definicji zawartej w art. 2 ust. 6 OchrSygnalU poprzez organ publiczny – należy rozumieć naczelne i centralne organy administracji rządowej, terenowe organy administracji rządowej, organy jednostek samorządu terytorialnego, inne organy państwowe oraz inne podmioty wykonujące z mocy prawa zadania z zakresu administracji publicznej, właściwe do podejmowania działań następczych w dziedzinach wskazanych w art. 3 ust. 1 OchrSygnalU.
Zgodnie z drugą częścią definicji, będą to:
- organy jednostek samorządu terytorialnego,
- inne organy państwowe,
- inne podmioty wykonujące z mocy prawa zadania z zakresu administracji publicznej.
Wszystkie one muszą jednak być „właściwe do podejmowania działań następczych w dziedzinach wskazanych w art. 3 ust. 1 OchrSygnalU.
Działania następcze również zostały zdefiniowane w art. 2 pkt 1 OchrSygnalU, są to, takie działania jak:
- oceny prawdziwości informacji zawartych w zgłoszeniu oraz w celu przeciwdziałania naruszeniu prawa będącemu przedmiotem zgłoszenia, w szczególności może to być: postępowanie wyjaśniające, wszczęcie kontroli;
- postępowania administracyjnego;
- wniesienie oskarżenia;
- działanie podjęte w celu odzyskania środków finansowych;
- zamknięcie procedury realizowanej w ramach wewnętrznej procedury dokonywania zgłoszeń naruszeń prawa i podejmowania działań następczych;
- zamknięcie procedury przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych i podejmowania działań następczych.
Stosownie do ustaw samorządowych organów w gminie są dwa, rada oraz organ wykonawczy. Kompetencje rady określone są np. w art 18 ustawy o samorządzie gminnym (dalej: SamGminU) wskazać można, że nie prowadzi ona postępowań wyjaśniających, co do zasady nie wszczyna kontroli, nie prowadzi postępowania administracyjnego, nie wnosi oskarżenia, nie podejmuje działań w celu odzyskania środków finansowych, (…).
Organem uchwałodawczo-kontrolnym jest rada o czym stanowi art. 15 SamGminU. Wyraźnie uprawnienia kontrolne mają radni, będącymi członkami komisji rewizyjnej. W pracach komisji może uczestniczyć dowolny radny, może zabierać głos, nie może głosować (art. 21 ust. 4 SamGminU). Ponadto art. 24 ust. 2 SamGminU wskazuje o kontroli. Chociaż słowo „kontrola” w przepisie nie pada – to jest tym dostęp do pomieszczeń i dokumentów. Można wskazać, że jest to również uprawnienie kontrolne samych radnych, a nie rady, zgodnie z art. 18 SamGminU.
Radni mogą być sygnalistami, ponieważ są oni członkami organu.
Z organem wykonawczym w gminie wątpliwości nie ma. Może wszczynać zarówno postępowanie wyjaśniające, ale i kontrole, postępowania administracyjnego, wnosić oskarżenia; czy podejmować inne działanie podjęte w celu odzyskania środków finansowych. Tak więc organem uprawnionym z mocy ustawy do podejmowania działań następczych będzie. Wszystko wskazuje więc na to, że w grudniu każdy organ wykonawczy będzie musiała przyjąć procedurę zgłoszeń zewnętrznych.
Inne organy państwowe
W uzasadnieniu do ustawy wskazano przykłady, które wskazują, że ustawodawca nie miał na względzie np. samorządu terytorialnego. Wskazano m.in.: Prezydenta RP, Przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych, prezesów sądów okręgowych i apelacyjnych. W uzasadnieniu zawarto wskazanie, że „inne organy państwowe (inne niż centralne organy administracji rządowej, wojewodowie i terenowe organy administracji rządowej (zespolonej i niezespolonej) – to z jednej strony będą to organy państwowe, pozostające – w aspekcie podmiotowym (ustrojowym) – poza strukturą administracji publicznej, powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania w drodze decyzji indywidualnych spraw administracyjnych”.
Inne podmioty wykonujące z mocy prawa zadania z zakresu administracji publicznej
Każda czynność, która „posiada publicznoprawny charakter” jest sprawą z zakresu administracji publicznej. Autor stoi na względzie, że każda jednostka organizacyjna gminy lub powiatu, nawet najmniejsza (OPS, biblioteka) będzie innym podmiotem wykonującym z mocy prawa zadania z zakresu administracji publicznej. Nawet gdy zatrudnia 5 pracowników i znajduje się w gminie najmniejszej, to obowiązki związane z przyjmowaniem zgłoszeń zewnętrznych i tak będzie miała. Tym bardziej, że takie działania następcze jak “wniesienie oskarżenia, czy podejmowanie działań w celu odzyskania środków finansowych” realizuje w zasadzie każda jednostka.
