Organizacja pracy szkół od 1 września – nowe rozwiązania prawne przyjęte

Nowe zasady zawieszania zajęć w szkołach

Istotne z punktu widzenia organizacji pracy szkół po 1 września było przyjęcie nowego rozporządzenia MEN z 12.8.2020 r. w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 1389). Rozporządzenie to zastąpi obowiązujące od marca OgrOśwR.

Najważniejsza zmiana polega na przyjęciu, że co do zasady jednostki oświaty działają w trybie stacjonarnym i zajęcia w nich nie są ograniczone. Dopiero w przypadku, gdy sytuacja epidemiczna na danym obszarze ulegnie pogorszeniu, możliwe będzie zawieszenie zajęć, a tym samym ograniczenie funkcjonowania danej szkoły (a nie z góry – wszystkich jednostek oświaty danego typu). Zawieszenie zajęć będzie następowało, odpowiednio, na podstawie:

1. § 18 ust. 2a-3 BHPOśwR,
2. § 5b InneFormyPrzedszkR – w przypadku innych form wychowania przedszkolnego,
3. § 13a rozporządzenia MEN z 9.8.2019 r. w sprawie organizacji kształcenia dzieci obywateli polskich czasowo przebywających za granicą (Dz.U. z 2019 r. poz. 1652 ze zm.), w przypadku szkół za granicą oraz szkół polskich.

W przypadku szkół i placówek oświatowych oznacza to możliwość zawieszenia przez dyrektora (za zgodą organu prowadzącego oraz po uzyskaniu pozytywnej opinii właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego) zajęć na czas oznaczony, jeżeli ze względu na aktualną sytuację epidemiologiczną może być zagrożone zdrowie uczniów. Powyższa zgoda i opinia będą mogły być wydane także ustnie, telefonicznie, za pomocą środków komunikacji elektronicznej lub za pomocą innych środków łączności. W takim przypadku treść zgody lub opinii powinna być utrwalona w formie protokołu, notatki, adnotacji lub w inny sposób. Zawieszenie to będzie mogło dotyczyć w szczególności grupy, grupy wychowawczej, oddziału, klasy, etapu edukacyjnego lub całej szkoły lub placówki, w zakresie wszystkich lub poszczególnych zajęć. Zmianie uległy podmioty, które trzeba będzie powiadomić o zawieszeniu – dyrektor, oprócz organu sprawującego nadzór pedagogiczny, będzie musiał powiadomić również organ rejestrujący, o którym mowa w art. 2 pkt 16 FinZadOśwU.

Kolejną konsekwencją ograniczenia funkcjonowania jednostki oświaty będzie konieczność realizowania zawieszonych zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość zgodnie z SzczegRozwOśwR – w jego znowelizowanej formie. Jeżeli jednak nie będzie to możliwe – dyrektor powinien ustalić inny sposób realizowania tych zajęć. Powyższe zasady znajdą również zastosowanie w przypadku zajęć z zakresu kształcenia zawodowego:

1. teoretycznych przedmiotów zawodowych;
2. turnusów dokształcenia teoretycznego młodocianych pracowników;
3. zajęć praktycznych – wyłącznie w zakresie, w jakim z programu nauczania danego zawodu wynika możliwość realizacji wybranych efektów kształcenia z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość lub innego sposobu ustalonego przez dyrektora jednostki systemu oświaty.

Sposób realizacji zadań jednostki systemu oświaty innych niż realizacja zajęć powinien ustalić dyrektor tej jednostki. O sposobie realizacji zajęć i innych zadań jednostki systemu oświaty dyrektor tej jednostki powinien poinformować organ prowadzący tę jednostkę oraz organ sprawujący nadzór pedagogiczny.

Nowe zasady kształcenia zdalnego

Jak wspomniano, zmianie uległo również SzczegRozwOśwR, wprowadzając tym samym nieco odmienne niż dotychczas zasady prowadzenia nauczania zdalnego. Przede wszystkim lekkiej modyfikacji uległ katalog obowiązków, które spoczywają na dyrektorze jednostki oświatowej, w której zawieszone zostały zajęcia. Po nowelizacji dyrektor takiej jednostki powinien:

1) ustalić, czy uczniowie i nauczyciele mają dostęp do infrastruktury informatycznej, oprogramowania i internetu umożliwiających interakcję między uczniami a nauczycielami prowadzącymi zajęcia;

2) ustalić, we współpracy z nauczycielami, technologie informacyjno-komunikacyjne wykorzystywane przez nauczycieli do realizacji zajęć;

3) określić zasady bezpiecznego uczestnictwa w zajęciach w odniesieniu do ustalonych technologii informacyjno-komunikacyjnych, o których mowa w pkt 2;

4) ustalić, we współpracy z nauczycielami, źródła i materiały niezbędne do realizacji zajęć, z których uczniowie mogą korzystać;

5) ustalić z nauczycielami potrzebę modyfikacji odpowiednio zestawu programów wychowania przedszkolnego lub szkolnego zestawu programów nauczania oraz, w razie potrzeby, modyfikuje ten zestaw;

6) ustalić, w porozumieniu z radą pedagogiczną i radą rodziców, potrzebę modyfikacji w trakcie roku szkolnego realizowanego programu wychowawczo-profilaktycznego oraz, w razie potrzeby, modyfikuje ten program;

7) ustalić, we współpracy z nauczycielami, tygodniowy zakres treści nauczania z zajęć wynikających z ramowych planów nauczania dla poszczególnych typów szkół do zrealizowania w poszczególnych oddziałach klas (semestrów) oraz tygodniowy zakres treści nauczania z zajęć realizowanych w formach pozaszkolnych, uwzględniając w szczególności:

a) równomierne obciążenie uczniów w poszczególnych dniach tygodnia,

b) zróżnicowanie zajęć w każdym dniu,

c) możliwości psychofizyczne uczniów podejmowania intensywnego wysiłku umysłowego w ciągu dnia,

d) łączenie przemienne kształcenia z użyciem monitorów ekranowych i bez ich użycia,

e) ograniczenia wynikające ze specyfiki zajęć,

f) konieczność zapewnienia bezpieczeństwa wynikającego ze specyfiki realizowanych zajęć;

8) ustalić, we współpracy z nauczycielami, sposób potwierdzania uczestnictwa uczniów na zajęciach oraz sposób i termin usprawiedliwiania nieobecności uczniów na zajęciach edukacyjnych;

9) zapewnić każdemu uczniowi lub rodzicom możliwość konsultacji z nauczycielem prowadzącym zajęcia oraz przekazuje im informację o formie i terminach tych konsultacji;

10) ustalić, we współpracy z nauczycielami, sposób monitorowania postępów uczniów oraz sposób weryfikacji wiedzy i umiejętności uczniów, w tym również informowania uczniów lub rodziców o postępach ucznia w nauce, a także uzyskanych przez niego ocenach;

11) ustalić warunki i sposób przeprowadzania egzaminu klasyfikacyjnego, egzaminu poprawkowego, egzaminu semestralnego i sprawdzianu wiadomości i umiejętności oraz warunki i sposób ustalania rocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania w przypadku wniesienia zastrzeżenia do trybu ustalenia tej oceny, o których mowa w rozdziale 3a OświatU, a także warunki i sposób zaliczania zajęć realizowanych w formach pozaszkolnych;

12) ustalić warunki, sposób oraz terminy przeprowadzania egzaminów dyplomowych, o których mowa w rozdziale 3a OświatU – w szkołach artystycznych, w których są przeprowadzane te egzaminy;

13) przekazać uczniom, rodzicom i nauczycielom informację o sposobie i trybie realizacji zadań tej jednostki, w szczególności w zakresie organizacji kształcenia specjalnego, pomocy psychologiczno-pedagogicznej, indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego, indywidualnego nauczania, zajęć rewalidacyjno-wychowawczych, zajęć wczesnego wspomagania rozwoju dziecka lub zajęć, o których mowa w art. 165 ust. 7 i 10 PrOśw;

14) koordynować współpracę nauczycieli z uczniami lub rodzicami, uwzględniając potrzeby edukacyjne i możliwości psychofizyczne dzieci i uczniów, w tym dzieci i uczniów objętych kształceniem specjalnym, indywidualnym obowiązkowym rocznym przygotowaniem przedszkolnym lub indywidualnym nauczaniem, dzieci objętych wczesnym wspomaganiem rozwoju lub uczęszczających na zajęcia rewalidacyjno-wychowawcze oraz potrzeby osób uczęszczających na zajęcia, o których mowa w art. 165 ust. 7 i 10 PrOśw.

Zobowiązanie do realizacji zajęć opiekuńczo-wychowawczych

Nowelizacja SzczegRozwOśwR wprowadziła rozwiązanie polegające na możliwości zobowiązania nauczyciela do realizacji zajęć wynikających z prowadzonej przez jednostkę systemu oświaty działalności opiekuńczo-wychowawczej. Będzie mogło do tego dojść po uwzględnieniu:

1. ustaleń dotyczących tygodniowego zakresu treści nauczania z zajęć wynikających z ramowych planów nauczania dla poszczególnych typów szkół do zrealizowania w poszczególnych oddziałach klas (semestrów), o których mowa w § 1 ust. 1 pkt 7 SzczegRozwOśwR, lub
2. realizacji zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość lub innego sposobu realizacji tych zajęć, lub
3. możliwych ograniczeń wynikających ze specyfiki zajęć. 

Powyższe zajęcia będą realizowane przez nauczyciela w ramach obowiązującego go tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, a w przypadku godzin zajęć realizowanych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych – w ramach godzin ponadwymiarowych, o których mowa w art. 35 KartaNauczU. Dyrektor będzie obowiązany określić na nowo organizację realizacji przez tego nauczyciela zadań, mając na uwadze, że zajęcia te realizuje w ramach obowiązującego go pensum, a w przypadku godzin zajęć realizowanych powyżej pensum – w ramach godzin ponadwymiarowych.

Nowe wytyczne GIS, MZ i MEN

Odpowiednie wytyczne zostały już opublikowane na stronach internetowych MEN, przy czym zostały one podzielone na dwa rodzaje:

1. ogólne wytyczne dotyczące wszystkich szkół (publicznych i niepublicznych), które powinny zostać uwzględnione w ich organizacji pracy,
2. zalecenia dla szkół znajdujących się w tzw. strefach czerwonych i żółtych.

Zalecenia ogólne dotyczą takich kwestii, jak:

1. organizacja zajęć w szkole,
2. higiena, czyszczenie i dezynfekcja pomieszczeń i powierzchni,
3. gastronomia,
4. organizacja pracy bursy/internatu,
5. postępowanie w przypadku podejrzenia zakażenia u pracowników szkoły (internatu, bursy).

Na podstawie tych wytycznych dyrektor jest zobowiązany m.in. do:

1. dostosowania regulaminu korzystania z zajęć świetlicowych do zapisów dotyczących zachowania bezpieczeństwa w czasie epidemii,
2. opracowania wewnętrznego regulaminu lub procedur funkcjonowania szkoły w czasie epidemii, z uwzględnieniem specyfiki placówki oraz zaleceń wskazanych w omawianych wytycznych i aktualnych przepisach prawa (m.in. bezpieczne zasady korzystania z szatni, zasady korzystania z biblioteki szkolnej, zasady korzystania z gabinetu profilaktyki zdrowotnej/gabinetu stomatologicznego),
3. opracowania wewnętrznego regulaminu bursy/internatu oraz procedur postępowania w razie zagrożenia, uwzględniających zalecenia wskazane w omawianych wytycznych oraz aktualnych przepisach prawa. 

Natomiast w przypadku szkół publicznych i niepublicznych znajdujących się w strefie czerwonej lub żółtej, organizacja ich pracy powinna uwzględniać powyższe ogólne wytyczne MEN, MZ i GIS, a dodatkowo można będzie w nich stosować obostrzenia wskazane w drugim dokumencie. Oznacza to możliwość:
1. ustalenia różnych godzin przychodzenia klas do szkoły (np. co kilka, kilkanaście minut),
2. ustalenia różnych godzin rozpoczynania zajęć dla klas/oddziałów (np. co godzinę),
3. ograniczenia do minimum przychodzenia i przebywania do szkoły osób trzecich, w tym w strefach wydzielonych,
4. wprowadzenia obowiązku zachowania dystansu między uczniami w przestrzeniach wspólnych szkoły lub stosowanie przez nich osłony ust i nosa (np. na korytarzach, czy w szatni),
5. wprowadzenia obowiązku stosowania osłony ust i nosa w przypadku zajęć praktycznych w ramach kształcenia w zawodzie – jeżeli nie jest możliwe zachowanie dystansu między uczniami, dezynfekcji rąk przed korzystaniem ze sprzętu, urządzeń, maszyn,
6. wprowadzenia obowiązku zachowania dystansu między pracownikami szkoły w przestrzeniach wspólnych szkoły lub stosowania przez nich osłony ust i nosa (pokój nauczycielski, korytarz);
7. wyznaczenia stałych sal lekcyjnych, do których przyporządkowana zostanie jedna klasa (przykładowo wszystkie zajęcia prowadzone przez różnych nauczycieli z daną klasą odbywałyby się w jednej sali),
8. ustalenia adekwatnej grupy dzieci uprawnionych do korzystania z zajęć świetlicowych (pierwszeństwo przyjęcia do świetlicy mogą mieć dzieci pracowników systemu ochrony zdrowia, służb mundurowych, pracowników handlu i przedsiębiorstw produkcyjnych, realizujący zadania związane z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 w strefie czerwonej i żółtej);
9. mierzenia termometrem bezdotykowym temperatury ciała pracowników przy wejściu do szkoły, a w przypadku gdy jest ona równa albo przekracza 38°C pracownik nie powinien podejmować pracy, a zamiast tego powinien skorzystać z teteporady medycznej;
10. w przypadku wystąpienia niepokojących objawów chorobowych u ucznia lub pracownika obowiązkowe dokonanie pomiaru temperatury ciała:
a) jeżeli pomiar termometrem bezdotykowym wynosi 38°C lub wyżej – należy powiadomić rodziców ucznia w celu ustalenia sposobu odebrania dziecka ze szkoły oraz przypomnieć o obowiązku skorzystania z teleporady medycznej,
b) jeżeli pomiar termometrem innym niż bezdotykowy wynosi pomiędzy 37,2°C – 37,9 °C – należy powiadomić rodziców ucznia i ustalić ewentualną konieczność sposobu odebrania dziecka ze szkoły;
11. wprowadzenia zakazu organizowania wyjść grupowych i wycieczek szkolnych;
12. zorganizowania zajęć wychowania fizycznego na powietrzu;
13. w przypadku uczniów ze zmniejszoną odpornością na choroby należy poinformować rodziców o możliwości pozostania ucznia w domu (zgodnie ze wskazaniem lekarskim/po konsultacji medycznej) i zapewnić kontakt ze szkołą na ten czas.